Opis gatunku
Opis gatunku i systematyka
W rodzinie jaszczurek znajduje się wiele gatunków. Osobniki poszczególnych gatunków zamieszkują bardzo zróżnicowane tereny oraz znacznie różnią się od siebie. Są kolorowe lub jednobarwne, duże i małe. Każdy z nich zajmuje określoną pozycję systematyczną w królestwie zwierząt.
Systematyka legwana zielonego wg najnowszych źródeł przedstawia się następująco:
Królestwo: zwierzęta (Zoa)
Podkrólestwo: tkankowce (Eumetazoa)
Typ: strunowce (Chordata)
Podtyp: kręgowce (Vertebrata)
Gromada: gady (Reptilia)
Rząd: łuskonośne (Squamata)
Podrząd: jaszczurki (Sauria)
Infrapodrząd: Iguania
Rodzina: legwany (Iguanidae)
Rodzaj: Iguana
Gatunek: legwan zielony (Iguana iguana)
Podgatunek: Iguana iguana iguana
Podgatunek: Iguana iguana rhinolopha
CIEKAWOSTKA: Podział tradycyjny na podgatunki powstał w 1934 roku wg Dunn.
Wg niego I. i. iguana można znaleźć w Panama i Atlantic Kostaryka, a I.
i. rhinolopha w zachodniej Kostaryki i Nikaragua (prawdopodobnie jest to miejsce
gdzie te podgatunki mogą się potencjalnie spotykać), a także w Kalifornii i w
Meksyku. Smith i Taylor piszą, że: I.i.rhinolopha można znaleźć wzdłuż
obu wybrzeży Panamy, chociaż nie ma dokładnej granicy fizjologicznej pomiędzy
tymi podgatunkami można ją sobie tylko wyobrazić. Doktor Savage (herpetolog z
Kostaryki) twierdzi, że nie ma żadnych powodów, aby te dwa podgatunki były nadal
podgatunkami. Istnieje tylko Iguana iguana bez żadnych podgatunków. Wg herpetologa
z Nowego Meksyku Dala'a Belcher do tej pory (2004 r) nie było żadnych publikacji
( na terenie występowania legwana zielonego) odnośnie synonimów tych dwóch podgatunków.)
Naukowiec z Kostaryki dr Savage oraz z Nowego Meksyku dr Belcher kwestionują obecnie
podział Legwana zielonego na podgatunki.
Jak sama nazwa wskazuje, legwan zielony jest jaszczurką, w której ubarwieniu dominuje kolor zielony. Jednakże w ciągu życia jaszczurki, kolor ten ulega zmianie. Początkowo, gdy osobnik jest młody, kolor zielony jest bardzo żywy, intensywny. W miarę upływu czasu, jak jaszczurka dorasta, zieleń blednie, zmieniając się prawie całkowicie u dorosłych osobników w kolor delikatnie zielony z przewagą żółtego, brązowego, aż po odcień niemal złoty. Tułów legwana jest nieregularnie czarno pręgowany. Pręgi te są pionowe. Ogon natomiast od nasady aż do samego końca posiada regularne szerokie obrączki, na zmianę ciemne z jasnymi. Na grzbiecie oraz przez część ogona występuje grzebień, a podgardle zaopatrzone jest płat skórny, który zwierzę może naprężać np. w razie zbliżającego się niebezpieczeństwa, demonstrując w ten sposób swoją wielkość i siłę. Kończyny, pięciopalczaste, zaopatrzone w potężne pazury pomagają we wspinaczce. Bardzo pomocny przy tym jest też przeciwstawny kciuk. Wszystkie zdobienia na ciele legwana oraz jego ubarwienie są między innymi po to, by wzbudzić respekt w potencjalnych wrogach, których jaszczurka ma niemało, jak też są doskonałą formą kamuflażu. W rzeczywistości ani kolce na grzbiecie ani podgardzielowy płat skórny nie mają funkcji obronnych, a jedynie funkcje odstraszające oraz komunikacyjne. Szczególne znaczenie ozdoby legwana mają w okresie godowym, przy wyborze partnerów.
Pokrycie ciała
Legwan zielony należy do gadów, których ciało pokryte jest wieloma łuskami. Są to wytwory skóry pochodzenia nabłonkowego i chronią zwierzę zarówno przed urazami, jak i nadmierną utratą wody, a kolor łusek umożliwia lepsze maskowanie się w otoczeniu. Kolor jest uzależniony od wieku zwierzęcia, pożywienia oraz okresu godowego. Legwan posiada na swym ciele wiele charakterystycznych łusek. Dwie duże okrągłe łuski po bokach głowy, łuski (rogi) na nosie u podgatunku I. rhinolopha, pazury oraz łuski grzbietowe, tzw. grzebień zachodzące na ogon po to, by legwan wyglądał bardziej groźnie niż jest w rzeczywistości. To pomaga zwierzęciu odstraszać przeciwników. Łuski grzbietowe są najdłuższe w obrębie karku i okolic ramion. Mogą być lekko skręcone, proste, długie lub krótkie, w zależności od tego, z jakiego regionu pochodzi jaszczurka. Jeżeli łuski uległy uszkodzeniu, mogą odrastać, jednak jest to proces zależny od kondycji i stanu zdrowia zwierzęcia, a czas odrastania może być bardzo długi.
Legwany nie są zdolne do zmiany koloru w zależności od miejsca, w którym przebywają. Mogą stawać się jaśniejsze lub ciemniejsze w zależności od temperatury otoczenia, zdrowia, nastroju czy momentów stresowych. Gdy legwan ma zbyt niską temperaturę ciała i zostanie wystawiony na źródło ciepła, często staje się ciemniejszy, by szybciej absorbować ciepło. I na odwrót. Może rozjaśniać swój kolor, głównie na głowie, gdy już temperatura jego ciała jest ustabilizowana, lub nawet temperatura otoczenia jest za wysoka. Przedłużony czas, gdy legwan jest ciemny lub bardzo jasny może być sygnałem problemów zdrowotnych.
Łuski są zbudowane głównie z keratyny, mocnej, wodoodpornej substancji, która również buduje ludzkie paznokcie. Nie cała powierzchnia ciała legwana pokryta jest skeratynizowanymi łuskami. Miejsca pomiędzy łuskami zawierają bardzo niewiele keratyny, co jest praktyczne, gdyż inaczej zwierzę byłoby opancerzone, niezdolne do płynnych ruchów. Dzięki temu, skóra legwana jest bardzo elastyczna.
W skórze gadów znajdują się chromatofory - komórki barwnikowe. Melanofory, są najczęstszym typem tych komórek. Zwierają ciemno brązowy barwnik - melaninę. W nabłonku zaś, znajdują się dodatkowo mniejsze komórki zwane melanocytami (one zawierają melaninę). Komórki te powodują ciemne zabarwienie skóry, natomiast jaśniejsze miejsca najprawdopodobniej zawierają mniej komórek z tym barwnikiem.
Skóra gadów posiada oprócz melanoforów komórki zwane ksantoforami, zawierające czerwony i żółty barwnik. W kombinacji z melaniną dają rozmaite odcienie brązu. Barwy zielone i niebieskie, to barwy strukturalne, niewywołane obecnością barwników. Powstają w wyniku zjawisk fizycznych i są złożonym efektem optycznym. Na powstanie takiego efektu składa się dodatkowo obecność guaninoforów - komórek, które zawierają guaninę - substancję odbijającą i załamującą fale świetlne. Pośrednio na to zjawisko również ma wpływ obecność chromatoforów, zawierających barwniki. Guaninofory bez obecności komórek zawierających melaninę, dawałyby barwę białą. W momencie, gdy występują z melanocytami, wywołują rozproszenie fal świetlnych o określonej długości i dają barwę niebieską. Natomiast, gdy poniżej leży warstwa komórek zawierających żółty barwnik, powstaje barwa zielona.
Warstwa nabłonka, która pokrywa skórę gada, ulega, co pewien czas odnowieniu.
U legwanów złuszcza się i schodzi z powierzchni ciała w postaci dużych płatów.
Zazwyczaj zaczyna się niszczyć skóra na głowie, po czym schodzi partiami z całego
ciała i w ciągu kilku dni linienie zostaje zakończone. Częstość linień jest różna
w zależności od wieku zwierzęcia. Młode legwany linieją bardzo często, natomiast
dorosłe kilka razy do roku. Linienie musi być przeprowadzone samoistnie, gdyż
chcąc pomóc legwanowi w pozbyciu się starego nabłonka, możemy uszkodzić nową warstwę.
W trakcie linienia należy zapewnić legwanowi dużą wilgotność powietrza i jeśli
to możliwe, częste kąpiele, które pomogą zmiękczyć nabłonek. Pozostałości można
delikatnie usunąć, jednak nie na siłę i zawsze po kąpieli. Nowa warstwa nabłonka
jest już bardziej błyszcząca i ma intensywniejsze kolory. Skóra nie pełni zasadniczo
roli oddechowej, gdyż zewnętrzna rogowa warstwa jest mało przepuszczalna dla pary
wodnej i gazów. Całe zapotrzebowanie organizmu na tlen pokrywa oddychanie płucne.
Takie pokrycie ciała chroni przed utratą wody, jednak nie jest to jednoznaczne
z brakiem przepuszczalności wody. Legwany tracą wodę przez skórę 40 razy wolniej
niż niektóre płazy żyjące w podobnych warunkach.
Budowa
W budowie legwana można wyróżnić można takie elementy charakterystyczne jak: nozdrza, oczy, "oko ciemieniowe" (narząd ciemieniowy), ucho zewnętrzne, łuska policzkowa, szczęka, podgardzielowy płat skórny, pazury, kloaka.
Rys. 1. Budowa [J. W. Hatfieid III]
Głowa
Głowa jest bardzo charakterystyczna u legwanów zielonych. Jej wygląd pozwala zarówno rozróżnić płeć zwierzęcia (szczególnie u starszych osobników), jak i odczytać jego aktualny nastrój. Legwany nie posiadają wprawdzie mięśni mimicznych, jednak wygląd niektórych elementów, np. podgardzielowego płatu skórnego czy oczu może świadczyć o nastroju zwierzęcia w danym momencie.
Zasadniczym elementem jest podgardzielowy płat skórny. U samców jest większy niż u samic. Jego kształt jest trójkątny (u samic) albo bardziej okrągły (u samców). Gdy legwan jest mały, fałd ten nie jest tak uwydatniony. W miarę wzrostu zwierzęcia następuje rozrost płatu. W dotyku jest on bardzo delikatny, mimo, że może wyglądać groźnie w momencie naprężania. Pozwala on na zwiększenie rozmiarów legwana i odstraszenie przeciwnika lub konkurenta podczas godów. Większy samiec legwana ma wyższą pozycje w grupie. Rozłożony podgardzielowy płat skórny można zaobserwować również, podczas wygrzewania się legwanów w promieniach słonecznych lub przy sztucznym źródle ciepła, ma to na celu zwiększenie powierzchni ciała, a co za tym idzie większą absorpcję ciepła.
Na wolności legwany niechętnie wdają się w bójki godowe, dlatego też samo naprężenie wora i groźna postawa decyduje o wygranej. Większy, dorodniejszy, bardziej "straszny" legwan wygrywa bez walki, która mogłaby uszkodzić zarówno jednego jak i drugiego osobnika.
Kolejnym charakterystycznym elementem na głowie są duże, okrągłe łuski policzkowe, osadzone symetrycznie po obu stronach głowy, poniżej błony ucha zewnętrznego. U dorosłych legwanów ich średnica wynosi około 3,5 - 4 cm.
Oczy legwana umieszczone są po bokach głowy, co zapewnia mu szeroki kąt widzenia. Układ oczu legwana nie pozwala mu jednak na dokładne widzenie na wprost, za pomocą obydwu oczu jednocześnie (obuoczny kąt widzenia wynosi 25°). Aby dokładnie zobaczyć obiekt jest zmuszony obrócić głowę. Dlatego najczęściej obserwuje wszystko za pomocą jednego oka (jednooczny kąt widzenia wynosi 169°). Może przy tym zwracać gałkę oczną w różne strony. Zdolność widzenia kolorów jest bardziej rozwinięta niż u człowieka. Widzenie barw u legwana jest ostrzejsze, bardziej żywe. Siatkówka oka legwana zawiera dużo pręcików oraz czopków. Ogólna zasada jest taka, że bodźce świetlne, odpowiadające barwie światła odbierane są przez czopki, więc można powiedzieć, że czopki odpowiadają za widzenie kolorów. Natomiast pręciki nie odbierają wrażeń związanych z barwą światła, reagują natomiast na światło o dużo mniejszym natężeniu niż czopki. Oznacza to, że widzenie zależne od pręcików odbywa się kolorze czarnym, białym lub ich mieszaninie, ale może następować w dużo gorszych warunkach świetlnych, (czyli polepszają ostrość widzenia). Jednak, gdy bardzo dobrze widzą za dnia, nocą i zmierzchem legwany widzą słabo. Jaszczurki te mają również zdolność widzenia światła ultrafioletowego. Przednia powierzchnia tęczówki zawiera warstwę chromatoforów tzw. irydocytów, wypełnionych kryształami guaniny, które nadają tęczówce metaliczny wygląd.
Znajomość widzenia legwana jest istotna w przypadku oswajania zwierzęcia, a w dalszej kolejności karmienia z ręki. Jeśli chcemy, by legwan dokładnie zobaczył to, co chce się mu dać, najlepiej pokazać to z boku. W momencie karmienia z ręki, legwan będzie jadł lekko pod kątem (nie na wprost), by widział to, co zjada. Oko legwana może być również doskonałym narzędziem komunikacji. Zamknięte powieki (oprócz snu) świadczą o odizolowaniu się od niechcianego widoku. Może być to objawem strachu. Sądzą, że gdy zamkną oczy, niebezpieczeństwo zniknie. Chcą się w ten sposób odizolować od otoczenia. Z drugiej jednak strony, zamykanie oczu może być objawem przyjemności, jaką dostarcza się legwanowi głaszcząc go po głowie lub po worze podgardzielowym. Gdy legwan jest oswojony i tak się właśnie zachowuje, można mieć pewność, że jest mu dobrze i czuje się bezpieczny.
Charakterystyczne dla legwanów jest tzw. "trzecie oko", czyli narząd ciemieniowy. Jest to kolejny narząd służący legwanowi do pobierania informacji o jego otoczeniu. Zlokalizowany jest na szczycie głowy, po środku. Ma wygląd bezbarwnej łuski. Narząd ten wykrywa światło i ciemność, jak też jest swoistym narządem termoregulacyjnym. Nie ma zdolności widzenia jak normalne oko. Jest to doskonały mechanizm obronny, gdyż zwierzę rejestrując zmiany natężenia światła, dostaje informacje o ewentualnym niebezpieczeństwie zbliżającym się od góry, np. ptaki drapieżne. Pod "trzecim okiem" znajduje się siatkówka, która rejestruje sygnały z zewnątrz i przesyła je nerwami ciemieniowymi, przez otwór ciemieniowy, do mózgu. Narząd ciemieniowy pośredni odpowiada także za ilość absorbowanych promieni słonecznych przez legwana - sygnalizuje jaszczurce, jak długo ma przebywać na słońcu lub w cieniu. Bez tego narządu przebywałaby zbyt długo na słońcu, co mogłoby doprowadzić do przegrzania i śmierci.
"Nos" legwana to jego przednia część głowy. Legwan zielony nie posiada "typowego nosa", takiego, jaki można wyróżnić u ssaków. Posiada nozdrza (dwa otwory nosowe), dzięki którym oddycha oraz kicha, wydalając nadmiar soli z organizmu. Nozdrza stanowią również zmysł węchu. Język natomiast, którym legwan często bada otoczenie, to doskonały zmysł dotyku, oraz zbiera informacje zapachowe, które przenoszona są za pomocą jego końcówki do narządu Jacobsona (specyficzny narząd zmysłu węchu i prawdopodobnie smaku) Te egzotyczne jaszczurki oprócz zapachów, także doskonale rozróżniają dźwięki. Posiadają ucho zewnętrzne (bębenki zewnętrzne), jednak detektory dźwięku znajdują się wewnątrz. Bębenek wygląda jak cienkie, mocne, owalne pokrycie nad szczęką i łuską policzkową. Legwany mają ucho po jednej i po drugiej stronie głowy, zlokalizowane jest niemal na linii rozpoczęcia szyi. Mają doskonały słuch i będą zwracały uwagę nawet na słabe dźwięki. Porównując, ludzkie ucho najlepiej odbiera dźwięki w przedziale od 2000 do 5000 Hz, legwany, natomiast najlepiej słyszą między 500 i 3000 Hz. Interesującym faktem jest, iż słuch legwana jest uzależniony od jego temperatury ciała. Najlepiej słyszą w swojej optymalnej temperaturze 29°C. Podobnie jak w uchu ludzkim, legwany posiadają trąbkę Eustachiusza, która wyrównuje ciśnienie między powietrzem na zewnątrz i powietrzem w uchu środkowym i łączy się z wewnętrzną stroną jamy gębowej. Ucho legwana nie tylko odpowiada za słyszenie, dzięki obecności błędnika, /bez ale/ jest również organem równowagi, pomocny w procesie oswajania. Bardzo dobrą zdolność słyszenia można wykorzystać w procesie oswajania, gdyż chcąc zwrócić uwagę legwana, wystarczy, że zapewni mu się dostarczanie dźwięków do tej pory mu nieznanych. Wówczas z zaciekawieniem przekrzywia głowę i nasłuchuje. Ze względu na tak wrażliwy słuch legwana należy przy tym zapewnić mu jak najspokojniejsze otoczenie, wolne od hałasu i dźwięków dla niego nieprzyjemnych.
Tułów
U legwanów stanowi 1/3 całego ciała. Reszta przypada na ogon. Omawiając tułów mamy na uwadze szyję, kończyny przednie i tylne (w tym łapy i pazury), kloakę oraz pory udowe, będące ujściem gruczołów udowych.
Szyja
Obszar szyi legwana jest chroniony przed napastnikami za pomocą gęstego, długiego grzebienia na karku i większych uwypuklonych łusek, sprawiających wrażenie, że kark jest czymś w rodzaju pancerza lub mocnej obroży.
Kończyny przednie i tylne
Legwany posiadają wyraźnie ukształtowane, "pucułowate" i bardzo mocne nogi. Chodzą na wszystkich czterech i używają ich przede wszystkim do wspinania się oraz obniżania i podwyższania ich ciała. Za ich pomocą potrafią sygnalizować czy chcą być dotykane, czy też nie. Potrafią się mocno odpychać od osoby, która trzyma legwana na rękach. Nie chce w ten sposób zrobić krzywdy, ale oznajmia, że nie jest w nastroju do tego, by go dotykać. Jednak ważną rzeczą jest, by nie pozwolić legwanowi zbyt często na takie zachowanie, gdyż to właściciel zwierzęcia musi dominować, a nie ono. Jest to jeden z elementów oswajania, o którym wspomnę w dalszych rozdziałach. Często legwany używają ramion lub nóg do drapania się. Nogi - służą do drapania głowy lub karku, a przednie kończyny do sięgania tylnych partii ciała. Gdy zwierzęta odpoczywają to robią to w sposób bardzo obrazowy. Odrzucają swoje łapy do tyłu, wzdłuż boków ciała, a kończyny tylne odstawiają wzdłuż ogona. Jest to znak, że zwierzę jest zrelaksowane i czuje się naprawdę bezpiecznie. Kończyny przednie i tylne legwana zakończone są "łapami" z długimi i ostrymi pazurami. Jednakże podbicie na łapach legwana jest miękkie jak u kota. Pazury to główny element, dzięki któremu zwierzęta te tak doskonale potrafią się wspinać. Podobnie, jak łuski właściwe, pazury są zbudowane ze skeratynizowanych komórek skóry. Po wierzchniej stronie pazura znajduje się więcej keratyny niż po spodniej stronie, dlatego też wierzch pazura jest mocniejszy. W chowie domowym pazury mogą być kłopotliwe i można je delikatnie spiłować lub obciąć. Jednak najlepiej jest zapewnić zwierzęciu więcej ruchu i miejsc do wspinania się, gdyż poprzez nieumiejętne obcinanie pazurów można jedynie zrobić krzywdę zwierzęciu. Lepiej, gdy legwan ściera sobie pazury poprzez chodzenie i wspinanie się.
Kloaka
Trzymając legwana pionowo, jego brzuchem skierowanym w naszą stronę, możemy zobaczyć kloakę - szparę zakrytą skórą. Znajduje się ona u nasady ogona. Wewnątrz, zarówno u samic jak i u samców, znajdują się narządy rozrodcze. Tędy też następuje wydalanie kału i moczu.
Pory udowe
Po wewnętrznej stronie ud biegnie rząd ok. 12 - 20 porów zwanych też gruczołami udowymi. U młodych osobników są bardzo małe, wielkości nakłucia szpilki. Stają się coraz większe w miarę wzrostu zwierzęcia, przy czym u samca dochodzą do 1 - 5 mm średnicy, u samicy mają średnicę do 1 mm. Widać to szczególnie w okresie godowym.
[J. W. Hatfieid III]
Ogon
Bardzo charakterystycznym elementem ciała legwana jest jego okazały ogon. Stanowi on ok. 2/3 długości całego ciała i pełni wielorakie funkcje. Legwany używają /bez ich/ ogona podczas wspinaczki, by utrzymać równowagę, a w przypadku schodzenia po pniu w dół jest to swoisty hamulec. To motor napędowy legwana podczas pływania, a w czasie zagrożenia jest ich bronią. Ogon legwana nie jest elementem chwytnym, jak np. u kameleona. Nie ma zdolności owijania się wokół gałęzi, jednak posiada pewną elastyczność.
Wiele jaszczurek potrafi odrzucić część swojego ogona w momencie, gdy zostaną zaatakowane. Jest to zdolność zwana autotomią. Dorosłe legwany zielone nie posiadają zdolności do odrzucania ogona (autotomia). Jednak młode legwany zielone ( za młode uważane są legwany do okresu dojrzewania, czyli 2-3 lata), posiadają tę zdolność, ponieważ pozwala im na to chrzęstna (łączna) budowa połączeń ogona. Wraz z procesem dojrzewania tkanka chrzęstna twardnieje (w procesie ossyfikacji) i staje się tkanką kostną, zatracając przy tym zdolność do autotomii. Ogon legwana zielonego (młodego) nie odpada u samej nasady, a nieco dalej od niej, ponieważ w nasadzie znajduje się hemipenis, pokłady tłuszczu i inne narządy. Krwawienie w miejscu odrzucenia ogona jest słabe i nie podlega szyciu, a tylko należy zastosować maści przeciwbakteryjne. Utracony ogon zastępowany jest chrzęstnym kikutem (prętem) z ciemniejsza łuską i bardziej regularnymi wzorami niż w ogonku pierwotnym. Wnioski są takie, że jaszczurki mają zdolność autotomii dzięki pionowym
"powierzchniom złamania", które stanowią, zbudowane z tkanki łącznej,
płytki, które twardnieją w okresie ossyfikacji, czyli procesu kostnienia.
Stąd wniosek, że u większości jaszczurek, (ale z wyjątkiem m.in. Iguana
iguana) powierzchnie te są do końca życia pozostają chrzęstne lub zbliżone
budową do chrząstki, natomiast u legwana zielonego kostnieją w procesie
dojrzewania. Jednakże nadal osobnik dorosły może utracić ogon, lecz będzie
to utrata spowodowana złamaniem, urwaniem lub martwicą i amputacją ogona,
a nie będzie to odruch obronny. Starszym legwanom ogony odrastają dłużej. Nowy ogon jest często ciemny, nawet czarny, bez pierwotnego kolorytu. Układ łusek jest inny i już nigdy ogon nie odrasta na tą samą długość. Jeśli miejsce oderwania ogona nie zostało oczyszczone, ogon może odrosnąć nawet pod niewłaściwym kątem.
W chowie domowym należy szczególnie zadbać o ogon zwierzęcia, gdyż tu, w przeciwieństwie do środowiska naturalnego, jest więcej możliwości, by uległ uszkodzeniu. Dlatego też, należy zapewnić legwanowi jak najwięcej przestrzeni, aby ogon się nie poobijał, nie złamał i nie został odrzucony.
|
Dyskusje na forum:
Reklama:
|
|
